Ատոմային ռումբի պայթյունից առաջացած լուսային ճառագայթումը կուրացրեց
բոլորին: Մի քանի վայրկյան անց հարվածային ալիքը սրբեց-տարավ բոլոր
շենքերը, ավտոմեքենաները և մարդկանց: Ռոզան կանգնած էր իր տեղում և
շարունակում էր ժպտալ: Տարբերությունն այն էր, որ այժմ նրան շրջապատում
էին վառվող ավերակները:Ռոզան խուճապի մեջ արթնացավ և ճչոց արձակեց: Արթուրը վեր թռավ անկողնուց, ուշքի եկավ խորը քնից հետո և նայեց Ռոզայի վրա:- Դարձյալ այդ երազը, — հարցրեց նա:- Այո, — շնչահեղձ լինելով պատասխանեց նրա կինը:Արթուրը լուռ վեր կացավ, գնաց խոհանոց և վերադարձավ` ջրի բաժակը ձեռքում:
Սկզբում նա մտածում էր, որ Ռոզան դա հատուկ է անում, որպեսզի արժանանա
Արթուրի համակրանքին. վերջերս ամուսինը ընդկծված անտարբեր էր նրա հանդեպ:
Սակայն դա կրկնվում էր ամեն գիշեր, և եթե Ռոզան ձևացներ, ապա մի քանի
անհաջող փորձից հետո կդադարեցներ դա, որովհետև Արթուրը չփոխեց իր
վերաբերմունքը նրա նկատատմամբ:
Մի քանի կում անելուց հետո Ռոզան ուշքի եկավ:
— Սիրելիս, հիշում ես, թե ինչ էր ասում հոգեբանը, — ասաց Արթուրը, — դու
պետք է ուղղակի չմտածես այդ երազի մասին: Դա լիովին քեզանից է կախված…
Ես, ինչ է, իզուր էի խնդրել նրան զրուցել քեզ հետ…
— Հիշում եմ, — ընդհատեց նրան Ռոզան, — ես ամեն ինչ անում էի այնպես,
ինչպես նա ասաց:
— Այդ դեպքում ինչում է խնդիրը, — քթի տակ փնթփնթաց Արթուրը:
— Քո կարծիքով, ծանոթ հոգեբանը կլուծի բոլոր խնդիրները: Իսկ ես գիտեմ, թե
ինչում է խնդիրը, — պատասխանեց Ռոզան: — Այդ երազը մարգարեական է…
***
Առավոտյան ժամը ութին Արթուրը վեր կացավ` աշխատելով չաղմկել, որ
չարթնացնի խաղաղ ննջող Ռոզային, սափրվեց, իր արտաքին տեսքը կարգի բերեց, արագ նախաճաշեց և դուրս եկավ: Արթուրը շտապեց` դեռ շուտ էր գործի գնալու, և նա որոշեց մի քիչ զբոսնել քաղաքի փողոցներով: Նա պաշտպանության
նախարարությունում մի աննշան պաշտոն էր զբաղեցնում: Անցնելով կրպակների կողքով, Արթուրը ամեն անգամ ուշադրություն էր դարձնում թերթերում տպված հոդվածների վերնագրերին: “ՆԱՏՕ-ն վերջնական որոշում է կայացրել ագրեսորների դեմ պայքարելու հարցի շուրջ”, “Ինչպես կպատասխանի Արևելքը”, “Աշխարհը վտանգի տակ է”, “Էքստրասենսները պատերազմի սկիզբն են կանխագուշակում” և այլն:
Բոլորը խոսում էին միայն սպասվող պատերազմի մասին: Հեռուստատեսությամբ,
թերթերում, ինտերնետում… Ոմանք չէին կասկածում, որ պատերազմը կսկվի,
ոմանք էլ թերահավատորեն էին վերաբերվում այդպիսի խոսակցություններին:
Վերջինների թվին էր պատկանում նաև Արթուրը: “Զարմանալի չի, — մտածում էր
նա, — որ Ռոզան տարվել է այդ մտքերով”:
Այնուամենայնիվ Ռոզան հավասարակշռված մարդ էր: Նա երբեք խնդիր չէր
տեսնում նրանում, ինչը դեռևս չի կատարվել կամ կասկածի տակ է: Իսկ այժմ…
նա պնդում է, իբր մարգարեական երազ է տեսնում: Այդ ամենը տարօրինակ էր:
Մտորումների մեջ ընկած Արթուրը ոտքով եկավ իր աշխատանքի վայրը:
Անցնելով աշխատանքի` նա շեղվեց այդ մտքերից, բայց շատ շուտ բախտի բերմամբ վերադարձավ դրանց: Նա աշխատում էր հաշվապահությունում, որոշ
նախարարությամբ ֆինանսավորվող նախագծերի թղթերը անցնում էին նրանց
ձեռքերով: Եվ ահա Արթուրի գործընկերն ասաց.
— Հիշում ես Ալբերտին, որ աշխատեց այստեղ երկու ամիս, հետո ավելի բարձր
պաշտոն ստացավ:
— Հիշում եմ, — առանց խանդավառության պատասխանեց Արթուրը:
— Ալբերտը զբաղվում էր որոշ գաղտնի նախագծերի ֆինանսականով: Երևում է,
նրան վստահում էին վերևներում:
— Դա էլ եմ հիշում:
— Երկու ամիս առաջ նա անհետ կորել է: Դուրս է եկել գործի տեղից և տուն չի
եկել: Զարմանալին այն է, որ նրան անհետ կորած հայտարարին, չնայած որ նրա
անհետացումից նույնիսկ երեք օր չէր անցե~լ:
— Իրոք կասկածելի է, — Արթուրը հետաքրքրվեց այդ պատմությամբ:
— Դու շարունակությունը լսի, — նա սկսեց ցածր խոսել: — Ամենահետաքրքիրն
այն է, որ անմիջապես անհետանալուց առաջ նա մի բան պատմեց մերոնցից մեկին,
նախարարությունը մի նախագծով է զբաղվում, որի գաղտնանունն է “Վերադարձված քաղակրթություն”: Զարմանալի անուն է, չէ: Ամենազարմանալին հենց ինքը նախագիծն է: Նրանք ինֆորմացիա են հավաքում, ահռելի ինֆորմացիա… Գրքեր, երաժշտություն, թանգարաններից գնում են նկարներ և քանդակներ (այս մասը իրոք ճիշտ է, ես ստուգել եմ): Բացի դրանից, Ալբերտի խոսքերով, կառավարությունը չորս միլլիարդ է տրամադրել այդ նախագծին: Գիտես, թե ուր են գնում այդ փողերը:- ՈՒր:- Կենեդիի տիեզերական կենտրոն:- Բայց այնտեղ տիեզերանավեր են բաց թողնում…- Ճիշտ է: Ալբերտը ավելի խորը փորեց, դե դու գիտես նրա տաղանդը, և
իմացավ, որ տիեզերական կենտրոնը պոլիգոն է կառուցում ինչ-որ կղզու վրա
Ատլանտյան օվկիանոսում: Ինչի համար, ոչ ոք չգիտի: Մեր գործընկերոջ
խոսքերով Ալբերտը շատ վախեցած էր, երբ պատմում էր դա, իսկ երկու ժամ հետո նա անհետանու~մ է:
— Շատ տարօրինակ է, — արտասանեց մտածմունքի մեջ ընկած Արթուրը:
— Ես քեզ սա պատմեցի, որովհետև մենք ուզում ենք, որ հնարավորինս շատ մարդ
իմանա այդ մասին: Ինքդ ես հասկանում…
— Այո, ամեն ինչ հասկանալի է, — պատասխանեց Արթուրը:
***
Ընմիջման ժամանակ Արթուրին զանգահարեց իր հին ընկեր Մաքսը: Նա լրագրող էր և միշտ, երբ մի հետաքրքիր նյութ էր գտնում, զանգում և խորհրդակցում էր Արթուրի հետ: Հիմա էլ նա սկսեց պատմել իր հայտնագործության մասին:
— Հիշում ես, մեկ տարի առաջ երկու հարգված ֆիզիկոսներ հայտարարին, իբր
պիտի համաշխարհային պատերազմ լինի, և մարդիկ պիտի խոչնդոտեն դրան: Նրանք նաև փորձում էին ինչ-որ ապացույցներ ներկայացնել, բայց ոչ ոք նրանց լուրջ չընդունեց:
— Այո, հիշում եմ: Լսել էի դրա մասին հեռուստացույցով, — պատասխանեց Արթուրը:
— Ես նոր մանրամասներ եմ իմացել այդ գործով: Պարզվում է, որ նրանք ինչ-որ
սարք էին կառուցել (հովանավորում էր պաշտպանության նախարարությունը),
որով կապվել էին ապագայի հետ և այնտեղից էին իմացել դրա մասին:
— Ով է քեզ այդ հեքիաթը պատմել, — Արթուրը ժպտաց:
— Այդ ամենը նկարվում էր թաքնված տեսախցիկով, եղբայր: Եվ ես գտա~ այդ
ձայնագրությունը: Այն ձեր արխիվներում էր:
— Ինչպես կարողացար մտնել նախարարության արխիվ, — Արթուրը խոսում էր
շշուկով, որ կողքի մարդիկ չլսեն:
— Դու գիտես, ծանոթ ունենալը կարևոր բան է: Եթե բախտս բերի, — շարունակեց
Մաքսը, — վաղը արդեն կտպեմ հավաքված նյութը: Եթե հետս մի բան պատահի,
իմացիր, որ դա դժբախտ պատահար չէ, — նա ծիծաղեց:
Այս խոսակցությունից հետո Արթուրը վերջնականապես ընկճվեց: Ինչ է
նշանակում այդ ամենը: Ալբերտը երբեք կատակասեր չի եղել, նրա պատմածը
անհավատալի էր, բայց անհետացումը հաստատ պատահականություն չէր: Իսկ Մաքսի պատմածը… Եվ բոլոր հետքերը տանում են պաշտպանության նախարարություն: Ինչ են նրանք կազմակերպում:
Արթուրի մտքին դարձյալ եկավ Ռոզայի երազը: Իսկ եթե այդ ամենը ճիշտ է: Այդ
երկու ֆիզիկոսների փորձը, “Վերադարձված քաղաքակրթությունը” խոսում էին
դրա օգտին:
Նա տուն վերադարձավ վատ տրամադրությամբ` տագնապալից և մռայլ մտքերը
հանգիստ չէին թողնում նրան: Ռոզան սեղան գցեց, նրանք լուռ ընթրեցին,
նույնպես լուռ նստեցին հեռուստացույցի առջև և գնացին քնելու: Երկու իրար
օտար մարդ իրար մեջքով էին պառկել, և յուրաքանչյուրն իր մտքերով էր
տարված: Լիովին օտարանալու համար նրանց պահանջվեց ընդամենը երեք տարի:
Արթուրը կարեկցում էր Ռոզային, բայց նվիրվածություն չէր ցուցաբերում, իսկ
Ռոզան այնպես էր իրեն պահում, կարծես լիովին անկախ է և նույնիսկ մենակ:
***
Այս գիշեր նույնպես Ռոզան արթնացավ խուճապի մեջ: Արթուրը նորից
հանգստացրեց նրան, բայց այս անգամ նկատեց, որ արդեն վերաբերվում է այս
ամենին զայրույթով: Ռոզան իրոք զայրացնում են նրան, սակայն նա ցույց
չտվեց իր զգացմունքները:
Նույն բանը կրկնվեց հաջորդ երկու գիշերները, իսկ հետո Արթուրը նկատեց, որ
իրեն հետևում են: Նա չէր կարող ճշգրիտ ասել, թե ով և ինչու, բայց չէր
կարող նաև ազատվել այդ զգացողությունից: Ներքին ձայնը հուշում էր նրան,
որ այդ ամենը կապված է իր գործընկերոջ և Մաքսի պատմությունների հետ: Ամեն ինչ պարզ դարձավ, երբ նրան մոտեցան փողոցում զբոսնելու ժամանակ: Նրան մոտեցավ մի ամրակազմ, լուրջ դեմքով տղամարդ և առանց նախաբանի ասաց.
— Այն ամենն, ինչ ձեզ պատմել են մի քանի օր առաջ, էական բան չէ: Մոռացեք
դրա մասին: Դա պետք է ձեր և ձեր կնոջ ապահովության համար:
Արթուրը ոչինչ չպատասխանեց, միայն դրական գլխի շարժում արեց: Դրանից հետո նրան այլևս չէին հետևում, սակայն Արթուրը ցասումի մեջ էր. նրան սպառնու~մ էին: Սպառնում էին Ռոզային: Նա վերադարձավ տուն, արագ հանեց վերարկուն և սկսեց քայլել սենյակներով` մտածմունքի մեջ ընկած:
Ռոզան հեռուստացույց էր նայում: “Բարի երեկո, այսոր 2013 թվականի ապրիլի
…, դուք դիտում եք նորություններ, — մի փոքր ուշ հաղորդավարուհին ասաց,
— Ֆրանսիացի լրագրողները նոր տեղեկություններ են հրատարակել իբր թե
պատրաստվող համաշխարհային պատերազմի մասին…”
— Հերի~ք է, — գոռաց Արթուրը` ձեռքերով ականջները փակելով, — Այլևս ոչինչ
չեմ ուզում լսել դրա մասին, բավակա~ն է:
Նա գցվեց բազկաթոռին և տնքոց արձակեց: Ռոզան լուռ մոտեցավ նրան և գրկեց:
Նա կարծես թե հասկանում էր, թե ինչ է զգում Արթուրը: Արթուրի համար դա մի
անսովոր բան էր. համատեղ ամուսնական կյանքի ընթացքում սա երևի թե առաջին անգամն էր, երբ նրանք հասկացան միմյանց:
Նրա վերաբերմունքը կնոջ նկատմամբ իսկույն փոխվեց: Նա ինքը զարմացավ, թե
ինչ շուտ իր հոգում փոփոխություններ եղան: Այդպես նստեցին նրանք քսան
րոպե, հետո Արթուրը ցածր ձայնով հարցրեց Ռոզային.
— Քո երազում ասվում է, թե երբ կսկսվի… պատերազմը:
— Դա ընդամենը զգացողություն է, բայց… վաղը, — պատասխանեց Ռոզան:
Վերջին բառը հնչեց որպես ճակատագրական արձագանք: Արթուրը չզարմացավ և
նույնիսկ չվախեցավ:
— Ես սիրում եմ քեզ, — ասաց նա` համբուրելով կնոջը, — Այժմ ես հասկացա`
իզուր չէ, որ հենց դու էիր տեսնում այդ երազը:
— Ինչու:
— Դու կարծես այս աշխարհից չլինես: Դու մաքուր, անմեղ էակ ես` հեռու
բոլոր այդ պատերազմներից:
— Ես մտածում եմ… իմ միակ արժանիքը նա է, որ ես քեզ եմ սիրում:
Նրանք կրկին համբուրվեցին: Եկավ այդ պահը: Նրանց այլևս չէր
անհանգստացնում պատերազմը, մահը, ոչինչ: Նրանք կարծես պատահականորեն
հայտնաբերեցին միմյանց, հասկացան իրենց զգացմունքները: Այդ գիշեր Ռոզան
ոչ մի մղձավանջ չտեսավ:
***
Ողջ աշխարհը ճչում էր: Հեռուստատեսությամբ, ինտերնետում, թերթերում,
պարզապես փողոցներում բոլորը և ամեն ինչը գոչում էր. “ՊԱՏԵՐԱԶՄ Ե”
ՍԿՍՎԵԼ: ՊԱՏԵՐԱԶՄ Է ՍԿՍՎԵԼ”: Բոլոր տեղերում լսվում էին նույն բառերը.
“ՓՐԿՎԵՔ, ՊԱՏԵՐԱԶՄ Է ՍԿՍՎԵԼ”, “ԱՌԱՋԻՆ ՌՈՒՄԲԵՐԸ ԸՆԿԵԼ ԵՆ”:
Արթուրը և Ռոզան արթնացել էին, նրանք պառկած էին անկողնում` իրար գրկած և նայելով առաստաղին: Նրանք լսել էին ամեն ինչ, սակայն ոչ մի ռեակցիա չէին
տվել: Ռոզան ասաց.
— Հիշում ես, ինչպես մենք ծանոթացանք:
— Իհարկե, — պատասխանեց Արթուրը:
— Թվում է, թե դա շատ վաղուց է եղել: Դա կարծես ուրիշ Ռոզա լիներ: Սակայն
հիմա, — շարունակում էր նա, — ես հասկացա, որ ոչինչ չի փոխվել: Ես նույնն
եմ, իմ զգացմունքները քո նկատմամբ նույնն են: Մենք պետք է միասին մնանք
մինչև վերջ:
— Ինչու ես դա ասում, — հարցրեց Արթուրը:
— Ես քեզ չէի ասել առաջ… Իմ երազներից մեկում մենք… մենք…
— Մահանում ենք, — Արթուրը չէր ուզում այլևս ձգել:
Ռոզան փակեց աչքերը և սկսեց արտասվել:
— Պետք չէ, — ասաց Արթուրը: — Մենք երջանիկ ենք և պետք է ժպտանք: Դե
ժպտա, ժպտա ինձ հետ: Իսկ այժմ եկ ծիծաղենք, բարձր ծիծաղենք:
Արթուրը կանգնեց անկողնում և սկսեց այնպես ուժեղ ծիծաղել, որ դուրսը
անցնող մարդիկ նայում էին նրանց բնակարանի պատուհաններին: Ռոզան առանց երկար մտածելու միացավ նրան: Նրանք այնքան էին ծիծաղում և թռվռում
մահճակալի վրա, մինչև որ ուժասպառ չեղան: Այդ պահին Ռոզան էլ զգաց, որ նա
երջանիկ է և այդքան երջանիկ դեռ երբեք իր կյանքում չի եղել: Եվ ինչն է
դրան նպաստել: Պատերա~զմը:
Այդ օրը նրանք անցկացրին միասին: Փողոցներում տագնապ էր տիրում: Որոշ
մարդիկ փախչում էին քաղաքից, ուրիշները իրենց մտահոգությունն էին
արտահայտում ստեղծված իրավիճակի մասին: Եվ միայն մեկ զույգ քայլում էր
փողոցներում առանց որևէ բառ ասելու: Նրանք նստեցին սրճարանում, որտեղ
բացի նրանցից ոչ ոք չկար, գնացին զբոսայգի, որտեղ նստեցին մինչև ուշ
երեկո այն ուռենու տակ, որտեղ առաջին անգամ հանդիպել էին:
— Դեռ այն ժամանակ ես ինչ-որ տարօրինակ բան զգացի, — պատմում էր Ռոզան, —
Կարծես մեզ առանձնահատուկ դեր էր տրված:
Արթուրը ծիծաղեց և պատասխանեց.
— Ոչ մի դեր մեզ տրված չի: Մենք սովորական մարդիկ ենք, ոչինչ չենք կարող
փոխել: Նույնիսկ եթե ամենասկսբից հասկանայինք…
— Այդ դեպքում ինչի համար էր այդ երազը:
— Այն մեզ համար էր, — պատասխանեց Արթուրը:
Այդ ժամանակ ամբողջ քաղաքը ցնցեց տագնապալից ազդանշանը, որ տեղեկացնում էր ռմբակոծության մասին: Հազարավոր ձայներ միաժամանակ ճիչ արձակեցին, կարծես խորտակվող նավի ուղևորներ լինեին: Ոչ ոք չէր մտածում, որ հենց այս քաղաքը կենթարկվի ռմբակոծության: Ինչ-որ մեկը վազեց տուն հավաքվելու, ուրիշը ուղղակի վազեց փողոցներով` հույս ունենալով հասցնել, մյուսներն էլ հասկանում էին, որ դա անիմաստ է: Երկնքում նշմարվեց ռումբը, որ արագորեն իջնում էր մարդկանց գլխներին, որոնք բարձրացրել էին աչքերը և համր խոնարհությամբ հետևում էին մահվան սուրհանդակին:
Արթուրն ու Ռոզան նույնպես նայում էին ռումբին: Նրանք վերջին անգամ
նայեցին միմյանց աչքերին, վերջին անգամ համբուրվեցին և վերջին անգամ
ժպտացին միմյանց:
Ռումբն ընկավ: Այն այրեց շենքերը, փողոցները, մարդկանց: Սրբեց
մեքենաները, ծառերը, այդ թվում ուռենին, որի տակ նստած էր սիրահարվածների զույգը:
Պատերազմը սկսվեց անսպասելիորեն:
Հավաքածու Գրական Մրցանակ 